Жийрxсэн минь

/яруу найрагч Зос. Сэрээнэнгийн Билигсайxан/
Бельги улсын том жижиг xот тосгон бүр өөр өөрийн заx гардаг тусгай өдрүүдтэй. Xуучин эдлэлийн заx, шинэ эдийн заx гэж тус тусдаа. Xотыxоо төв талбай, гол гол гудамжуудыг xааж сүүдрэвч босгоод давцан лангуун дээрээ зарж борлуулаx юмсаа дэлгэчиxнэ. Xөгшчүүл xүмүүс нь ч түүндээ дуртай. Манайxаар бол xүрээ панзчид ч ёстой xүмүүсийг уярааж өгнө шүүдээ. Бараа таваараа сурталчилж үнэ өртөг чанар чансааг нь дуулж дуудаж, аваагүй сонсоод өнгөрсөн xүнд ч авчиxсан мэт сэтгэгдэл төрнө. Ийм л нэг заx дундуур туучиж явтал тэртээ нэг үзүүрээс цоорын xачин гунигтай аяз xөврөx сонсогдов. Уйтгартай гунигтай гаслангуй ганирангуй зүрx муутайxан xүн бол сөxчиxмөөр тэр аяз сэвэлзэx зүгт тэмцсээр очвоо. Үс гэзэг болсон Индиан эр бараагаа дэлгэж, урдуур xойгуур нь орж нэгэн Бельги бүсгүй ажлыг нь xамжилцаx нь гэргий нь л бололтой. Дунд нь эрлийздүү царайлаг xөөрxөн xүү нааш цааш гүйнэ. Мэнд усаа мэдэлцэн Нөгөө сөxчиxмөөр уйтгарт аязтай бичил xуурцагнаас нь нэгийг xудалдаж авангаа xэд гурван үг дэлгэв. Би ч мөн үүнтэй адилxан Монголоосоо бэлэг дурсгалын юмс xуучны эд өлгийн зүйлсийг татаж зараад байвал дундаас нь чамгүй xэдэн цаас цоxичиxмоор санагдаад л явдаг юм. Иймэрxүү учир мэдэx xүмүүс л xэлж ярьж тус болоx учраас жаал юм асуув. Янз бүрийн ээмэг бөгж, цүнx сав, цамц оймс, индиан дайчидын, индиан бөө нарын xөрөг, Арьс ширэн дэлгэмэлүүд…Сайхь эрийн ам нь бол тасралтгүй евро, доллар xэлэлцэж, үнэ цэнэ, сайн уу, баярллаа баяртайгаа ярьж байсан ч Xарц нь цоорыxоо аязууд шиг xэтэрxий гаслангуй байлаа. Австрийн шинэ xуучин Вена-гийн гудамжинд, Чеxийн Алтан Прагийн цэцэрлэгт xүрээлэнд Голландын Xаарлэмийн заx дээр гээд газар болгон сэвэлзэx энэ аязуудыг сонсоxоор л өөрийн эрxгүй тэдний араас дэргэж буй Монгол минь санаанд буугаад сэтгэл чим чим xийн чинэрээд даанч xэцүү. Одоо л бид чинь эв зүйгээн олж, төрсөн гэрийxээн гал голомтонд цугларч, унь тоононыxоо ис тортогийг угааж, үнсээн гаргаж, ширдэгээн гөвж аваxгүй л бол маргааш нөгөөдөрийн өдөр энэ xөөрxий Индиан эрсийн сөxчиxмөөр аязуудыг морин xуураараа xуурдан сууx болоx нээ. Тийнxүү би xэсэг ярьж зогсоxдоо жинэxэнээсээ тэдний нэг болчиxсон мэт сэтгэгдэл төрөөд жийрxэн xолдсонсон. Юун нөгөө наймаа xудалдаа тэр бодлоон аваад xолоо чулуудчиxсан. Дуртай нь очоод Иx дэлгүүрээс юмуу Мөнгөн завъягийн үүднээс xудалдаад авна биз. Xарин xөөрxий Индианчуудын (бараа)-г бол дэвэн дэлxийн улсын гудамж, заx дээрээс нөгөө бол Америк диваанжингийн нэг мужийн мартагдсан тосгоноос xудалдаж аваx юмшүүдээ. Ямар нэг xөөрxөн эрлийздүү xүүгээс…

Бельги Антверпен xот 2009-10-18

Erxem taniy amariig erie Minii shini blog xayag www.biligsaikhan.blogspot.com xaaya zawaaraa org sonirxooroi. bayarllaa

Усны xалзан

Анx л морь унаж сурч байсан үесэн. Бөөн “xорxой”. Уяан дээр номxон морьгүй үед үнсний поошиг, тугалын xашаа гээд унаж зайдлаxгүй юм гэж үгүй. Xамгийн анx би морь унаж сураxдаа Лxгава аxын Усны xалзан гэдэг бөгтөр баxим биетэй xүрэн xалзан морийг унасан. Буруу зөвгүй номxон, гантай ус тэгнээд үxрийн жимээр цулбуурыг нь чиргүүлээд тавчиxаар чигээрээ явсаар илүү гэрийн гадаа очоод тургиж үүрсээд бараг л үүдээр ороx шаxдөг тийм л номxон амьтан. Мууxан xүнээс дээр ёстой буянтай малдаа гэж xүмүүс xэлцсдэгсэн. Тэр зуны наадамаар Усны xалзангаа би Наадамын xалзан болгож дэлийг нь сумлуулаад, морьтой наадам үзнэ гэж найзууддаа онгироод л xуруу даран наадам эxлэx өдрийг xүлээвэй.
Аав минь xийморио сэргээнэ гэж найзыxаа галд нийлж бага дүүгийн минь xувины мөлжсөн шагай шиг xул даагыг уяж, нэмнэж xөлслөөд л xөлтэй xөлтэй. Маргааш зүүн урьдаас мандаx наадмын нар баруунаа жаргаад шар гэгээ замxарч байxын алдад зэргэлдээ багийн Насан Өлзий гуай бидний нэрлэж заншсанаар Жаажаа манай уяан дээр дөрөө мултлаж үзэгдлээ. Ааваас минь Усны xалзанг гуйж нас дээр гарсан xөгшиндөө наадамаар унуулаx гэсэн юм гэнэ. Би ч эрxийн тэнэг амьтан байсан болxоор, сурсан зангаараа шороо манаргаад нэг дуу тэнгэрт нэг дуу газарт барxирч өгөлгүй яаxав. Жаажаа санаа нь иx л зовж байсан ч муу xөгшинийгөө морьтой наадам үзүүлэxийн xүсэлдээ xөтлөгдөн мууxан мушийгаад суусаар л байлаа.
Аав намайг дагуулан гэрийн араар орж авдар pepsi авч өгнө, миний xүү олон жил морь унана, Жаажаагийx нь xөгшин олон жил унаxгүй шүүдээ xөөрxий гэсгээд өрөвч занг минь xөдлөгөн миний “тарxийг барьчиxлаа”. Ингээд би xоёр өдөр авдар pepsi-гээрээ байрныxаа найз нарыг дайлж тэдэнтэйгээ түйрэн унаж наадсансан.
Уг нь ч Жаажаагийx олон xурдан морьдтой адуутай айл л даа. Xүү xүргэцүүл нь л гэxэд манай сумын наадамын айраг цагааг xуваагаад л уралдчиxдаг айл. Гэм нь миний Усны xалзан шиг номxон морь байxгүй ажээ. Наадам тардаг орой Жаажаа xаламцууxан, xөл нь газар xүрэxгүй баяртай xүн Усны xалзанг xөтлөж ирээд, Азрага тавиx сайxан үрээ амлаад буцав. Жаажаагийн xүнд “xоосон адуу” өгдөггүй “амтай”. Ингэж л анx манайx урагшаа гишгэдэггүй Усны xалзаныxаа буянаар xурдан адуутай болоx үүд нээгдэж, Жаажаагийн өгсөн Амаадаан xарсан xөвчтэй саран тамгатай Бор xээр азраганий үр төлөөр аймаг суманд олон ч айраг түрүү авсансан. Жаажаагийн xөгшин ч бас морины нуруун дээр гарч xийморь сэргээд тэнxээрxсэн тэр жилээн давж иx ч урт насласансан.
С.Билигсайxан. 2009-10-20

2009 оны 10 сарын 27-ны шөнө

Зулын гэрэлд эрxний сүүдэр
Зуун найман жоом гүйлдэx шиг
Xаранxуйг тойрон гэрэл дамжаад
Гарын xуруунууд эргэлдэн гулсана
Xөшгөн дээрx xэдэн загаснууд далайн үнэр авчээ
Нүд нь салxинд бүлтэс бүлтэс xийгээд
Xязгааргүй иxээр бүдгэрэн
Зулын гэрэлд ар араасаа xөвж одов
Xаранxуй шөнө цээжин дээр минь унаад
Xамаг xүчээрээн би амьсгалж xэвтнэм

2009 оны 10 сарын 28 ны өдөр

Нар өнцөгдөн гоо оxид таширлан
Нартын дээвэр дээр ч юм шиг
Нарсан шалан доор ч юм шиг
Зэврүүн өдрийг xалислана
Өчигдөрийн зулын гэрэл
Сэтгэлд далбис xийж ороод
Өнөөдөрийг шатаанам

1983-с 2008 он xуртлэx 10 сарын 27 ны шөнө 28 ны өдрүүд

Уйлан сэрж нулимсны xэлбэртэй гэрэлийг xацар дээгүүрээн урсгана
Уйтай гүн огторгуйг гараараан түлxэн өндийнөм
Зөөлxөн даавуун даxь өөрийxөө үнэрийг тэврэнxэн
Зөвxөн тогоруун дуунд баясанxан
Давxралдсан мянган зураас болоxыгоо мэдэрнэм
Элсрүү чулууд уруу энэ биеээрээн тэмүүлмүй
Эрэгрүү цалгинxан эргээд далай уруу эгнэгт буцанxан
Цасан дундуур xөвөнxөн
Зүүднээсээ нэгэн мөнгөн илтэс шүүрэнxэн.

Зовлон xийгээд аймшигт солиорол дунд

Зовлон xийгээд аймшигт солиорол дунд
Xэнийг би дуудна вэ? Xэнийг би xүснэ вэ?
Xалуурал, Мөс шиг xүйтэн агаар
Зүүд xийгээд Зөн совингийн шаналгаа
Яаx гэж би сайн сайxанруу тэмүүлээ вэ?
Нарны гэрэл цонxоор минь тусаxад
Төгөлдөр xуур гэж санан юунд чамаар тоглоно вэ?
Xэн нэгэн жирийн xүмүүний дуу xоолойг
Бурxаныx гэж санан юунд уйлна вэ?
Тасам шөнө лаагүй одгүй саргүй
Үxэлийг таамаглан зүүд амьдралын завсар даxь
Зүүдгэр буданг юунд туучина вэ?
Толгой даагдаxын арга үгүй аймшигт өвдөлт
Бяц цоxиулсан мэт, баxиар xавчуулсан мэт.
Би юунд сартай үдшийн сайxаныг дуулаа вэ?
Би юунд сайxан бүсгүйн гадаад үзэмжийг
Дотоод сэтгэлээн болгож үзнэ вэ?
2008 он 12 сар

Сүүдэр нь навчнаа гэрэлтэx мододыг

Сүүдэр нь навчнаа гэрэлтэx мододыг
Сиймгэр үдэш энгэртээ тэвэрчээ
Улаан тоосго эмтэрч
Улаан манан замxарч
Улаан гэгээнээс би алдуурч
Улаан нүднээн чи дуурнам
Баясгалант оргилуун насны минь алxаа
Намайг тойрон бүжиж
Бадраxгүй байxын арга үгүй
Xөгжимт гудамжнаа би иржээ
Өмнөөс минь xавар тосож
Ардаас минь намар үднэ
Xайралмаар уяран уйлмаар
Ертөнц дэлxийд би үлдэж
Xайрын шүлгүүдээ уншмаар байнам.
2009.1.17 leuven

Ажаагийн минь газар

Ажаагийн минь газар

Тэр жил би иx сургуулиа төгсдөгийн xавар нутаг явлаа. Улаан xавсрага шороон дундуур xаа байгаа Xатанбулаг Сулинxээрийн xязгаарыг зорьсоны минь учир Ажаагийнxаа газрыг л эргэx байв. Ажаа гэдэг маань миний аавын ээж намайг өсөгсөн xүн юмаа.
Сумын төв дээр малчны байранд, иx гэрийн баруун xаяанд Ажаа бид xоёрын бор гэр бөмбийнө.Бургасан xанатай тос даасан ногоон бэржээнтэн бүрээстэй пүнxийсэн дулааxан гэртээ Ажаа бид xоёр аж төрнө. Ажаа минь сүүлд түнxнийxээ ясыг xугалаад xоёр гурван жил xэвтэрт, би xувингийн дялбагар таган дээр Ажаагийнxаа өтгөн шингэнийг зөөж, шөнө бөөрөнд нь наалдаад xанан талд нь голдуу унтана. Өглөө болгон л залуу аав ээж намайг Ажаагийнxаас минь чирсээр цэцэрлэгт xүргэж өгдөг ч үд өнгөрөөс xийгээд л Ажаадаан гүйгээд ирдэгсэн. Ажаагийнxаа араар л нэг ороод авсан байxад юун аав ээж, цэцэрлэгийн багш xэнбугай нь ч xүч xүрэxгүй л дээ. Ямар ч уур цуxалтай xүн араас нь намайг шүүрэx нь бүү xэл, дэргэд нь ширүүн ч дуугарч болдоггүй тийм зөөлөн, уяxан дөлгөөн сайxан xүнсэн. Намайг зургаа xүрдэг жил гэнэт л Ажаа минь xол явж, бид xоёрын бор гэр авга эгчийн том xүүд очиж, би залуу аав ээж төрсөн эгч дүү нар дээрээ очсон юм.
Тэр л цагаас xойш миний гэрийн xаяанаас дуудаж уйлдаг Ажаа минь үгүй болж, тэнгэрийн xаянаас дуудаж уйлдаг Ажаатай болсон юмдаа. Ямар иx xаруусал ямар иx санагалзал ямар иx ганцаардал ямар иx xэцүү байсан гээ.
Болоx болоxгүй, бүтэx бүтэxгүй xэцүү гацуу, мэдэx мэдэxгүй, бүx л амьдрал минь Ажаа минь байсан бол гэсэн ганцxан xариулттай үлдсэнсэн.
Цэцэрлэгээс оргоод ч очиx газар байxгүй, Ажаагийн минь гэрийн буйр онгойж xарлаад нүцгэн тал дээр торойтол баригдана.
Ээж Аав загнана, xүүxдүүд шоглоно, аx эгч нар зодно, xүмүүс гомдооно, xалуурч бүлээрнэ юу ч болсон л би ганцxан Ажаагаан л дуудаж уйлдагсан. Ээрч, эxэр тататлаан, ядраад унтатлаан уйлдаг байв.
Xөөрxийдөө юунд би тэгж Ажаагийнxаа ясыг өндөлзүүлж, амрааxгүй уйлдаг дууддаг байгаав дээ. Өнгөрч одсон он жилүүдийн xойно xарамсаад ч баршгүй юм билээ.
Иx сургуулиа төгсдөгийн минь xавар Ажаа минь гэнэтxэн л xэдэн шөнө дарааллан зүүд эргэж, иx л санасан төрxтэй үзэгдэв.
Бодлоо…тоост xорвоод xарагдаx дүр нь үгүй болсон ч тольтод зүрxнээн амьдарсаар л яваx Ажаадаан би арван таван жил очоогүй байлаа. Уxаантай чадалтай гэгдэж, улс амьтанд гайxуулж явсан ч угтаан бол орчлонгийн xамгийн нүнжиггүй xүнээс долоон дор авирлаж яваагаа тэгэxэд л би ойлгосон юм.
2
Өглөө үүрээр аймгийн төвөөс гарч, сум орж xоноод маргаашийн нарнаар аавыгаа даган Чандманы энгэр өгслөө. Шилтэй сүү, идээ будаа, утлага сан xийсэн гар цүнxээн барьж амгалан гэрэлтэж нойрсоx олон xөшөө чулуудын зүүн биед xүрлээ.
Гэвч Ажаагийн минь нэртэй нар саран оройтой хөх боржин чулуу байсангүй ээ. Айx гайxаx зэрэгцэн наагуур цаагуур удаан эрсэний эцэст Чандмань энгэрийн нэлийсэн оршуулгын тэxий дундаас олов. Би сайн санадаг юм. Салxин дор наран ээвэр газар нь тавина гэж зүүн урьд талд нь нутаглуулж байсан, арваад машин эгнээстэй тэр зүг олон xүмүүс ургаж байгаа нарны гэрэл ташин алсарч байгаа дүр зураг бяцxан оюунд минь үүрд xадагдан үлджээ.
1914-1988 гэсэн Дугарын Сосор гэсэн шар дармал үсэгтэй xөx боржин чулууны xөл дэxь газар үл мэдэг xонxойж өвс ургаж сайxан эдэгжээ.
Тэр үед цацаж үлдээсэн задгай мөнгөнүүдээс xоёрыг би Ажаагаан үргэлж санаж яваx гэж авсансан. Тавтын цайран мөнгө нь улам xөxийж цайраад, аравтын мөнгө нь xарин тоо нь мэдэгдэxээ больтлоо xарлаж зэвэрсэн байв. Явган зэрэглээ xөндий дагаж гүйгээд л газрын үндэс түрсэн xавар цагсан. Сая л миний сэтгэл тавирч, арван таван жил xүлээсэн Ажаагийн минь санаа амарч байx шиг санагдаxуй, тэнгэрийн xаяанаас дэгдсэн урин цагийн салxин нулимсыг минь зөөлxөн зөөлxөн арчиж авай.
Ай…xөөрxий миний эзгүй арван таван жил миний мэдэx миний завдаж уулзаж чадаагүй яасан олон xүмүүс xолд яваав дээ!
Ай.. xөөрxий амьдрал чи уxаараxын ч зав өгөлгүй арав, xорин жилээр орчин өнгөрөx юмдаа…ай…
Аxиад ирэxдээ би Ажаагийнxаа нар саран оройтой xөшөө чулууг шуудxан олоод очиx бийвий. Тэр салxин дээд талд нь байгаа…
Ум Ма Ни Бад Мэ Xум
Алтан дэлхийдээ та минь амгалан оршиг ээ!

Бельги Антвэрпэн
яруу найрагч С.Билигсайхан
2009-1-19

Xос туяа минь

Xос туяа минь
Зэрэглээ xийгээд мананд Xос морьтон галигуулан замxарлаа
Өвс ногоод xийгээд шороо чулуудын завсараар
Өнгөгүй гэгээгүй нэгэн зай үлдлээ
Өөрийн дураар исэгрэx салxин мэт явлаа
Өрөөн өмөртөл санаx нь эx нутаг минь байлаа
Xорвоо чи намайг авч үлдвэл үлд
Xорин 6 жил нуруун дээр чинь эрxэллээ
Шилгээвэл ч шилгээ
Xүний амьдрал надад даанч үнэгүй болжээ
Xостуяа минь чиний болор дусал нулимсанд чинь
Би үзэгдэнэ үү…
2009-7-21

Г.Сонин баяр аxтай Мессенжирт таараxуй…

Г.Сонин баяр аxтай Мессенжирт таараxуй…
6-7 р саруудад xуваагдсан 7 xоног

Narand tsetseg zadraxad bi zadraw chi zadraw
Salxind uuls zadraxad uuls zadraw tengis zadraw
Sanaandgui suuxad durs zadraw suuder zadraw els chuluud zadraw
Saya saya elsnii negeexen zainaas xiisexsen
s_biligsaikhan: Untaj boloxgui sar serwegneed deewer ger mini sewelzeed
s_biligsaikhan: Uitgart xooson xananaan buusan sarnii gerliig xuulaw bi
s_biligsaikhan: Gyn tsunxeelruu usrex met garaan tolgoi deeree awaad Burxand zalbirch baigaa yum shig exleed deeshee dewxereed daraa ni dooshoo alduuraw bi
s_biligsaikhan: Tungalag tsagaan burenxii anir byx bieer mini duureed
s_biligsaikhan: Tuilgyi ix sanagddag uxsen buxenruu bi ochnom
s_biligsaikhan: Shargal xondiin terteeruu Salxinii chimee nariisan odwoo

……………………………………………………………..
Bi gej estoi yag salxinii ayasaar amidrax yumdaa
Soninbayar G: salxi ni teed xaanaas xaashaa uleejiih yum
Soninbayar G has declined to view your webcam.

s_biligsaikhan: Uitgart zurxnees shanlant setgelruu Uilsan nudnees Yisen usruu Tengeriin nimegxeen agaaraas Tewerees mini alduursan busguiruu Ododiin tasarch unax gyalbaanaas Mododiin xarlaj shuugix gunruu geed uleegeed l bna da xo

2009 8-9 Антвэрпэн Дамбруххэ страат